Α Ν Τ Ι Δ Ω Ρ Ο / A N T I D O R O N
sculpture and sound installation, 2011
Αυτό το έργο οφείλεται στην συνάντηση μιας Ελληνίδας και ενός Γερμανού με έναν ιστορικά φορτισμένο χώρο και στην ερωτική τους σύγκρουση. Πραγματεύεται τρόπους ανταλλαγής και ανταπόδοσης που σχετίζονται με την έννοια του δώρου, μιά ισχυρή έκφανση του οποίου είναι και το αντίδωρο - το δώρο ως υπόλειμμα.
Αντίδωρο ονομάζεται το μικρό κομμάτι άρτου από το αγιασμένο στην προσκομιδή πρόσφορο. Λέγεται έτσι γιατί παλαιότερα προσφερόταν «αντί του δώρου» της Θείας Κοινωνίας σε όσους πιστούς δεν κοινωνούσαν. Σήμερα, αυτό το υπόλειμμα προσφέρεται σε όλους όσους παρίστανται στη λειτουργία.
Στο έργο, ως υποκατάστατο του αρχικού δώρου της ένωσης με το Θείο, το αντίδωρο τίθεται σε ιστορική προοπτική. Εφ όσον κάθε λειτουργικό δώρο μπορεί να γίνει αντιληπτό ως μια ικανοποιητική διαδικασία της συνεχώς ανανεούμενης παρουσίας κάποιας αρχικής προσφοράς, ένα δώρο που παραβιάζει τις ιστορικές περιόδους δεν μπορεί να είναι αποτελεσματικό. Ετσι, κάθε απόπειρα ενδυνάμωσης της ιστορικής ταυτότητας λειτουργεί ως αντίδωρο. Αυτό που υποκαθίσταται, ή δίδεται »αντί του δώρου», είναι κάποια επιστροφή στην αρχή, κάποια ολοκληρωμένη σχέση με μια ιερή πηγή.
Υπάρχει μια ιστορία αναφορών, οικειοποιήσεων και μεταφράσεων που αναδιαμορφώνει συνεχώς τις έννοιες της «ελληνικότητας» και της «γερμανικότητας» καθώς και την μεταξύ τους σχέση όσο αφορά σε κάποια κοινή αρχή. Εξέχουσες μορφές της ποίησης και της φιλοσοφίας που ασχολήθηκαν με αυτά τα ζητήματα, είναι παρούσες στο έργο. Και ενώ ο Σοφοκλής, ο Hoelderlin και ο Heidegger στράφηκαν προς την πηγή, τα υπολείμματα του λόγου τους αναπαρίστανται ως ανεκπλήρωτες εκφερόμενες επικλήσεις της φωνής του υπολογιστή. Ο «διάλογος» που προκύπτει λαμβάνει χώρα σε μια τράπεζα, πάνω στην οποία τρεις δίσκοι γεμάτοι με θρυμματισμένα μοντέλα αρχαιοελληνικών ναών και αγαλμάτων προσφέρονται ως αντίδωρα. Το ύφασμα που καλύπτει την τράπεζα σχεδιάστηκε σε σχέση με τα γλυπτικά αντικείμενα και την ηχητική εγκατάσταση. Εν ολίγοις, στο έργο αντικρύζουμε λείψανα συζητήσεων (discourse) και στερεοτυπικών αναπαραστάσεων και ερχόμαστε αντιμέτωποι με την ιερότητα του θραύσματος και του υπολείμματος.
Διερωτώμενοι πάνω στην ροή της ιστορίας που από τη μιά, δημιούργησε τον Χώρο Ιστορικής Μνήμης 1941-44, και από την άλλη, οδήγησε τον Hoelderlin να υμνήσει τον ποταμό Ιστρο ως έναν ποταμό που «μοιάζει να οπισθοχωρεί», στοχαζόμαστε πάνω στο ενδεχόμενο της συνάντησής τους. Τον καιρό που οι Φιλελληνες κατέφταναν εδώ για να βοηθήσουν την ελληνική επανάσταση, ο Hoelderlin, όριζε την Εστία του Γερμανικού λαού με το βλέμμα στραμένο στην αρχαία Ελλάδα. Και ενω το φιλελληνικό κίνημα τροφοδοτούνταν απο μια ρομαντική ταύτιση της σύγχρονης με την αρχαία Ελλάδα, ο Hoelderlin αναγνώριζε την Ελλάδα ως την απαραίτητη ετερότητα του Γερμανικού ιδίου. Χρειάστηκε να περάσουν 100 χρόνια μέχρι να αποκαλύψει ο Norbert von Hellingrath το δώρο του Hoelderlin, ανακινώντας την ιδέα της «Μυστικής Γερμανίας». Αντλώντας από τις διορατικές αναγνώσεις του των Υμνων του Hoelderlin στα έτη 1941 και 1942, ο Heidegger εναντιώθηκε στην οικειοποίηση του ποιητή από τους Ναζί και την ανακύρηξή του σε εθνικό ποιητή μιας φυλής υπερβορείων που θα «επέστρεφαν» στην Ελλάδα. Ετσι, η εκ νέου συνάντηση με τις φωνές των Γερμανών στον Χώρο Ιστορικής Μνήμης 1941-1944, δεν είναι απλώς μια αντιπαράθεση με τον θεατή, αλλά μία πρόσκληση να γίνει αποδέκτης των προσφορών και να ανταλλάξει την ίδια του την ετερότητα ως δώρο.
Τελικά, κατανοώντας ότι ο ιστός της ιστορίας μετέχει σε μια οικονομία του δώρου, μπορούμε να αντιδιαστείλλουμε τρία ευδιάκριτα στάδια σε σχέση με το ιερό και την μεσολάβησή του i) την αδιαμεσολάβητη δυνατότητα της θέωσης στον έρωτα ii) την ενδιάμεση καθιέρωση του αντίδωρου και iii) την σημερινή, πανταχού παρούσα, κυρίως τεχνολογική διανομή της ιερότητας των υπολειμμάτων. Εφ’ όσον κάθε διαδικασία ανανέωσης εξαρτάται από την διαμεσολάβησή της, τα τρία αυτά στάδια έχουν ουσιαστικές επιπτώσεις στην λειτουργία του έργου τέχνης. Επιστρέφοντας στον χώρο που φιλοξενεί το έργο μας, θα αναστοχαστούμε πάνω στην διαφοροποίηση της τέχνης του site-specific στο φαινομενολογικό, το κοινωνικο-κριτικό και το διαλογικό παράδειγμα και αντί αυτών, θα καλέσουμε τον επισκέπτη να επανεμπλακεί στην πάντοτε site-specific πράξη της αποδοχής των δώρων.
Martin Carlé και Νάντια Καλαρά
The antidoron, as it first appears in the religious practice of the Greek Orthodox Church, is a small peace of blessed bread, cut off the offered loaf in preparation of the Holly Communion Mystery. Initially, it was given »instead of the gift« (αντί του δώρου) of the Holly Communion, to those not taking part in it, that is, not participating in god. Nowadays, this left-over is given to everybody attending the mess.
In the artwork, this substitution of the original gift of pairing with the holy, is put into historical perspective. Since any fulfilled gift can be understood as the successful procedure of an ever-to-be-renewed presence of an original giving, a gift transgressing historical periods can never succeed. Any attempt of endowing historical identities thus acts in the form of the antidoron. What is being substituted or »given instead of«, is a return to the origin, a fulfilled relation to a holy commencement.
There is a history of references, appropriations and translations constantly reshaping what is to be understood by terms like »Greekness« and »Germaness« and their interrelation in respect to a common origin. Outstanding figures in poetry and philosophy dealing with these issues, are present in the artwork. While Sophocles, Hölderlin and Heidegger turned towards the origin, their left-overs are re-presented as unfulfilled uttered calls of computer voices. The resulting »dialog« takes place on a banquet table where three plates full of smashed miniatures of ancient Greek temples and statues are offered as antidora. The design of the tablecloth is conceived in relation to the sculptural objects and the sound installation. In sum, we are confronted with left-overs of discourse, of stereotypical imagery and with holy remains.
Wondering about the flow of history that, on the one hand, created the space we encounter today as a "site of historical memory 1941-1944" and, on the other hand, led Hölderlin to sing the river Ister as a stream that "appears, however, almost to go backwards", we reflect upon the eventuality of their encounter. At the time when the Philhellens come to help the Greek liberation, Hölderlin named the home of the Germans in perspective of ancient Greece. While the philhellenic movement was fueled by a romantic identification of modern with ancient Greece, Hölderlin, recognised Greece as the necessary otherness of the German ownness. It took a hundred years for his gift to be discovered by Norbert von Hellingrath bringing up the notion of a "secret Germany". When drawing on the insights of Hölderlin's Hymns in the years 1941 and 1942, Heidegger opposed the Nazi-appropriation of Hölderlin as »the« national poet of a northern race of Hyperborians »returning« to Greece. Hence, a re-encountering of German voices at site may not only confront the beholder, but asks the addressees of the present offerings to exchange their own otherness as gifts.
Finally, comprehending that the fabric of history itself takes part in an economy of the present, three bold stages in relation to the holy and its mediation can be differentiated: (i) the unmediated ability of becoming demigods in making love, (ii) the intermediate institution of the antidoron and (iii) today's ubiquitous, mostly technological distribution of holy remains. Because procedures of renewal depend on mediation, the operation of works of art is essentially effected by these stages. Now, returning to our site, we shall question the substitutional diversification of »site-specific art« into a phenomenological, a socio-critical and a discursive paradigm of exchange, but instead, may ask the beholder to re-engage in the always site-specific act of accepting presents.
Martin Carlé´+ Nadia Kalara
—
F. Hoelderlin, The Ister
—
No comments:
Post a Comment